(8) Wojna, wojna i ... po wojnie nadal ciężko

   W okresie tej krótkiej okupacji przez Armię Czerwoną, gdy mieszkańców Żytynia dręczyły niepewność i strach, weszły w modę seanse spirytystyczne. Wieczorami, przy słabym świetle naftowego kopcika, towarzystwo, zasiadało do okrągłego stołu, trzymając ręce nad spodkiem. Spodek skakał po stole a zaznaczona na nim strzałka wskazywała narysowane na papierze odpowiednie litery alfabetu. Z liter powstawały zdania, które miał wypowiadać "duch". Najczęściej pojawiał się duch niejakiego Mariana Krzemińskiego, studenta medycyny, który pomieszkiwał jakiś czas w Żytyniu i zalecał się do Wali. Oświadczył m. in., że zmarł w szpitalu, kiedy usiłował dostać się do wojska.

   W 1921 r., gdy Mirka wracała ze szkoły w Równem, ze zdumieniem spostrzegła, iż ulicą kroczy przed nią... Marian Krzemiński we własnej osobie, roześmiany, w wojskowym mundurze. Kiedy usłyszał okrzyk: "To Pan żyje?!", śmiertelnie się obraził. Niestety, podobne okrzyki spotykał na każdym kroku.
-----------------------------------------------
Z listu Mirosławy Zabiełło:
"Nam najbardziej chodziło o wiadomości z frontu. Żyliśmy tylko tym, co nam te duchy mniej lub bardziej prawdziwie podawały. Gdzieś w końcu sierpnia, podczas takiego seansu, przyszedł "duch" lekarza naszej cukrowni, doktora Eliasza, który zmarł na tyfus. Nikt go nie wywoływał i nie pytał. Sam przez alfabet oznajmił, iż nieprzyjaciel pobity ucieka a polskie wojsko wkroczy do Cukrowni 19 września. Będzie wprawdzie bitwa, ale nam nic nie grozi, nie będziemy musieli się chować do piwnic. Ta przepowiednia spełniła się prawie dosłownie. Wojska polskie (II Pułk Ułanów Grochowieckich) oswobodziły nas 17 września."
-------------------------------------------------

   Po powtórnym wkroczeniu wojsk polskich do Żytynia, "wywoływanie duchów" odbywało się w dalszym ciągu. Brał w tych seansach udział podoficer ułanów, student z Warszawy, Stanisław Pędzicki. Tym razem ręce trzymano nad stolikiem, który wystukiwał litery nóżką. Często przychodził duch niejakiego Siergieja, zarąbanego rzekomo szablą w jakiejś bitwie przez naszego ułana. Duch wściekał się, brzydko wyrażał po rosyjsku, targał stolikiem a raz trzasnął ułana w twarz. Gdy zapalono światło, Pędzicki sprawiał wrażenie bardzo zdenerwowanego; twierdził, że bólu nie czuł a tylko dotknięcie zimnej galarety. Oj, dobre to było medium, ów dowcipny ułan! A wszyscy wówczas głęboko wierzyli w obcowanie z zaświatami i we wszystko, co opowiadał "duch". Cóż, każda epoka miała sobie właściwe rozrywki. Dziś ludzie są bardziej podejrzliwi i mniej łatwowierni.

   Wacław i Irena po pomyślnej podróży z Wołynia, przybyli do Polski centralnej. Gdy Wacław zdecydował się zgłosić do wojska, małżonka przyjęła ten fakt z oburzeniem: w kilka dni po ślubie mąż zamierza ją opuścić!  Doszło do poważnej sprzeczki, po której ojciec z rozpaczy upił się i nie nocował w domu. Irena jednak postawiła na swoim - mąż wystarał się o przydział do straży granicznej w Praszce, na granicy niemieckiej a żona towarzyszyła mu do końca wojny. Przebywali tam do wiosny 1921 r. W czasie, gdy Wacław załatwiał formalności demobilizacyjne, Irena przyjechała do teściów do Żytynia. Była już w zaawansowanej ciąży. Cieszyła się bardzo, niecierpliwie oczekując rozwiązania. Pragnęła mieć syna i już mu nawet wybrała imię "Januszek". Przed porodem wróciła do męża. Niestety, nastąpiło poronienie - synek urodził się martwy. Wkrótce po tym zdarzeniu pojechali do Łucka, gdzie Wacław rozpoczął pracę w starostwie a następnie przeniósł się do urzędu skarbowego. Tu, w kwietniu 1922 r., przyszedłem na świat. Matka ciężko przeżyła poród i stało się wiadome, iż nie będzie mogła mieć więcej dzieci.

 Łuck, główna ulica miasta, widok przedwojenny

   Po moich narodzinach Irena podjęła pracę nauczycielki w państwowym gimnazjum w Łucku. Dziwne to były czasy - rosła drożyzna, ówczesna waluta, marka polska, traciła co miesiąc na wartości.  Zachował się dokument, w którym kuratorium proponując matce posadę, informowało jednocześnie o wynagrodzeniu. Pobory kształtowały się w sposób następujący:

pensja zasadnicza........................1300 mk
dodatek drożyźniany..................27846 mk
dodatek wyrównawczy................5830 mk
dodatek kresowy..........................8354 mk

   Już to zestawienie ilustruje nienormalność sytuacji gospodarczej i chaos na rynku. Wkrótce inflacja rozszalała się na całego, pobory należało wydawać w dniu ich otrzymania; po kilku dniach można było za nie kupić jedynie pudełko zapałek. Zarobki zaczęto obliczać w milionach, ale milionerzy żyli w nędzy. Dopiero reforma walutowa z 1924 r. przywróciła porządek i pozwoliła ludziom odetchnąć. 

   Zarobki pozostawały jednak nadal bardzo niskie. Oboje rodzice pracowali i nie na najniższych przecież stanowiskach - mimo to ich standard życiowy nie pozwalał na żadne domowe inwestycje, wyjazdy na urlop, czy zwykłe odkładanie małych sum. Była to wegetacja z miesiąca na miesiąc. Kupno odzieży przedstawiało wielki problem, o lepszym mieszkaniu nie można było marzyć. Do 1929 r. ojciec miał IX grupę uposażenia, później VIII. Dopiero na kilka miesięcy przed wybuchem II wojny światowej został zaszeregowany do VII stopnia służbowego, co oznaczało wzrost poborów o kilkadziesiąt złotych i polepszenie sytuacji finansowej rodziny. Niestety, radość trwała krótko...

   W 1925 r. rodzice wyjechali do Białegostoku. Ojciec nadal pracował w aparacie skarbowym, matka zatrudniła się jako nauczycielka w V szkole powszechnej, a także udzielała lekcji polskiego i łaciny w prywatnym gimnazjum Gutmana. Już wówczas zaczęła chorować na nerki i wskutek pogłębiania się choroby w końcu zrezygnowała z pracy. Zbiegło się to z wyjazdem do Brześcia nad Bugiem, gdzie ojciec - na krótko zresztą - został naczelnikiem Urzędu Skarbowego. Od 1929 r. mieszkali z nami dziadkowie - rodzice ojca i najmłodsza jego siostra Mirosława (o czym wcześniej pisałem). Po śmierci dziadka w 1933 r. i wyjeździe babki do Równego, zostaliśmy we troje. Lata 1933 - 1939 to okres spokojnej, chociaż bardzo skromnej egzystencji. W tych czasach możliwość dorobienia do pensji - zwłaszcza w małym mieście na prowincji - praktycznie nie istniała. Żyliśmy więc z tego, co ojciec przynosił raz w miesiącu do domu z pensji podreferendarza skarbowego. Oszczędzić cokolwiek było trudno. Rodzice nieraz długo siedzieli nad kartką papieru sumując wydatki i usiłując zmniejszać niektóre pozycje. Ojciec próbował rzucić palenie, ale jakoś na dalszą metę nic z tego nie wyszło. Papieros był zresztą jego jedyną przyjemnością. Alkohol, w niewielkich ilościach, widywałem w naszym domu niezmiernie rzadko. Nigdy nie zbierało się u nas liczniejsze towarzystwo. W Białymstoku jeszcze niekiedy urządzano przyjęcia, na które przychodzili koledzy ojca z biura. W Brześciu nie pamiętam ani jednego takiego przypadku. Może dlatego ojciec tak długo nie awansował? 

Legitymacja małżonki urzędnika państwowego na lata 1936-39

Czasem przyjeżdżał ktoś z krewnych - ciotka Janka, babka Ancutowa a najczęściej ciotka Mira z Białegostoku, która bywała regularnie na Wszystkich Świętych, aby odwiedzić grób dziadka. W domu następowało wówczas pewne ożywienie, gdyż ciotka wnosiła ze sobą werwę i humor. Wraz z nią przyrządzałem wtedy mój przysmak: "pomadki" z syropu z dodatkiem kakao.

Ostatnie szczęśliwe lata przed wojną, Irena i Wacław na ulicy Brześcia, wrzesień 1938 r.

  

 (7) Rodzice

   Mój ojciec, Wacław Zabiełło, urodził się 5 marca 1890 r. w Żytyniu. Był pierwszym z dziewięciorga rodzeństwa. Już w dzieciństwie poznał szykany, jakich Polakom nie szczędziły władze rosyjskie: kilkakrotnie zdawał egzamin wstępny do rosyjskiego gimnazjum realnego w Równem i mimo, że zdał dobrze, nie został przyjęty. Dziadek wiele się natrudził, aby umieścić najstarszego syna w szkole. Został w końcu przyjęty do średniej szkoły handlowej w Białymstoku. Uczniowie w owych czasach byli umundurowani. Wacław nosił mundur z czarnego sukna z zielonymi wypustkami, pasek skórzany z klamrą i czarną czapkę z zielonym otokiem. Nad daszkiem był złoty wąż - znak Merkurego. Wacław mieszkał na "stancji", u rodziców Jarosława Sztachelskiego, swego krewniaka. Maturę zdawał jednak w innej szkole, w Krzemieńcu na Wołyniu. Tam pierwszy raz zakochał się "poważnie" w pannie Marii Jankowskiej, córce ziemianina. Oczywiście do ożenku nie doszło, bo i ojciec młodzieńca zabronił mu założyć rodzinę przed ukończeniem nauki i podjęciem pracy - i rodzice panny lekceważyli uczniaka z niezamożnej rodziny. Zresztą Wacławowi miłość dość prędko przeszła. Wkrótce stanęła sprawa dalszego ułożenia sobie życia. O wyższych studiach nie było mowy - rodzice nie mieli na to pieniędzy. Do czasu powołania do wojska Wacław rozpoczął więc pracę w biurze cukrowni żytyńskiej. Tu znów zakochał się w córce wicedyrektora fabryki, Jance Wasilewskiej, niezbyt ładnej i podobno niesympatycznej. Wacław jednak wzdychał do niej i czatował na ulicy, aby swoją wybrankę ujrzeć.
-----------------------------------------------
Z listu Mirosławy Zabiełło do autora: 
"Pewnego razu jego bogini szła do domu a ja wybiegłam na drogę (nie brukowaną) i bosymi nóżkami zaczęłam wzbijać tumany kurzu. Była to nie złośliwość, ale wspaniała zabawa. Nie przewidziałam, że mój dorosły braciszek ukryty za żywopłotem, wyglądał swej najdroższej. jednym susem znalazł się przy mnie, boleśnie ścisnął za ramię i łopatkę i wrzucił do ogrodu. Nie wiedziałam wówczas, iż przynoszę bratu wstyd, zakurzając damę jego serca. Narobiłam okropnego wrzasku i długo nie dałam się uspokoić.
  Całkiem nie na temat chcę tutaj wtrącić, że nas trzy siostry w dzieciństwie przezywano: Bąba, Trąba i Rycyna. Pewnie to robota naszego kochanego wujaszka Szpakowskiego. Bąba - bo Walunia zawsze była okrąglutka; Trąba - bo Stasia miała piękny głos i wciąż śpiewała; Rycyna - to niby ja, gdyż nierzadko miewałam niedyspozycje brzuszka i trzeba było sięgać po olej rycynowy."
-----------------------------------------------

   Gdy osiągnął wiek poborowy, został powołany do armii carskiej. Służbę odbywał gdzieś niedaleko domu, gdyż matka z córkami którejś niedzieli pojechała syna odwiedzić. Spędzili przyjemnie kilka godzin przy koszu pełnym prowiantów. Niewiele jednak mogli rozmawiać, jako że szeregowiec Zabiełło Wacław Wikientiewicz co chwila musiał się podrywać na baczność, kiedy w pobliżu przechodził ktoś starszy stopniem. Z wojska wyszedł w stopniu oficerskim, prawdopodobnie po skróconym kursie, jako maturzysta, i objął posadę w cukrowni w Szepetówce na Ukrainie.(*) Pracował tam około roku. 

Wacław Zabiełło, 1914 r.

 

 

 

 

 

Po wybuchu I wojny światowej został zmobilizowany. Walczył na froncie w Karpatach. Został odznaczony orderem św. Anny II i III stopnia oraz orderem św. Stanisława II i III stopnia. Pamiętam, że miał też medal z wizerunkiem św. Jerzego. Po wybuchu rewolucji bolszewickiej Wacław i jego brat Lucjan wrócili do Żytynia, w mundurach bez dystynkcji, podróżując na dachach wagonów. 

 Z rozkazu Jego Imperatorskiej Wysokości chorąży Wacław Zabiełło 30 kwietnia 1916 r. został odznaczony orderem Św. Stanisława za odwagę w czasie działań wojennych w szeregach 32 dywizji piechoty.

----------------------------------------------
Z listu Mirosławy Zabiełło do autora:
"W 1914 roku, gdy wybuchła wojna niemiecko-rosyjska, nie wiem w którym miesiącu przyszło do Wacia powołanie do armii. Pamiętam dobrze tę chwilę. matka moja w reakcji na tę wiadomość straciła przytomność a gdy wreszcie oprzytomniała - jak później opowiadała - nie wiedziała, co się z nią dzieje i gdzie idzie. Po tym szoku bardzo długo płakała. Po ojcu nic nie poznałam. Sama byłam za głupia, nie wiedziałam co to wojna ani jaki to powód do rozpaczy. Wacio zlikwidował swoje sprawy w Szepietówce a rzeczy przywiózł do Żytynia. Zostawił też małą suczkę Arę w białe i żółte łaty, kształtami przypominającą sarenkę. Wacio miał służyć rzekomo - wedle niego - w taborach. Często pisał pełne humoru i pogody listy do rodziców. Miał ładnego konia imieniem Basior, ogromnego psa z rasy bernardynów oraz ordynansa. Przysyłał zdjęcia na koniu i z psem. jak się później okazało, nasz Wacio w taborach służył zaledwie trzy miesiące, zaś całą wojnę przebył na froncie."
------------------------------------------------

   Powstała Polska. Chociaż granice wschodnie nie były ustalone, na Wołyniu, zajętym przez wojska polskie, zaczęła się organizować administracja. Wacława mianowano naczelnikiem rejonu w Kostopolu - odpowiednika późniejszej gminy. Posada była zupełnie przyzwoita, mundur, niezłe wynagrodzenie, służbowe, obszerne mieszkanie, służbowy powóz. Był lubiany przez mieszkańców. Odwiedzając rodzinę w Żytyniu mawiał żartobliwie, że niczego mu już do szczęścia nie brak, tylko żony. Jego pragnienie miało się wkrótce ziścić. Z Galicji przyjechało na Wołyń wielu Polaków, którzy pod zaborem austriackim zdobyli wykształcenie i obejmowali stanowiska urzędników, nauczycieli, lekarzy - na Wołyniu brak bowiem było polskiej inteligencji. Przyjechała też w te strony moja przyszła matka - Irena Ancutówna z siostrą Marią i z matką.

Budynek starostwa w Kostopolu, gdzie urzędował Wacław Zabiełło, lata dwudzieste.

Dworzec kolejowy w Kostopolu, lata dwudzieste.

Stan obecny 2007 r. (http://wolyn.freehost.pl/fotopo45/kostopol/5.html)

   Irena Ancutówna urodziła się 13 listopada 1893 r. w Stryju (ówczesna Galicja, czyli Małopolska Wschodnia). Po ukończeniu gimnazjum, przed I wojną światową, rozpoczęła studia polonistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim, które częściowo kontynuowała w Pradze, po ewakuacji z Krakowa, gdy miastu zagroziła rosyjska ofensywa. 23 lipca 1919 r. otrzymała absolutorium. Egzaminów magisterskich jednak nie złożyła - podobno musiała przystąpić do pracy, aby pomagać młodszej siostrze, Janinie. Może w tym celu jeszcze w 1914 r. skończyła kurs rachunkowości. W okresie od października 1917 r. do listopada 1918 r. pracowała jako nauczycielka w Krasnymstawie. Prawdopodobnie tuż po uzyskaniu absolutorium wyjechała na Wołyń, do Równego, gdzie podjęła pracę nauczycielki w polskim gimnazjum.

Indeks Ireny Ancutówny, Uniwersytet Jagielloński, 1912 r.

Zaświadczenie o ukończeniu kursu rachunkowości z oceną  "dobrze uzdolniona", Lwów, 1914 r.

   W tych latach Irena przeżywała podobno wielką miłość; szczęśliwym wybranym był, według słów ciotki Janki, "wyższy oficer kształcony w Paryżu, koneser muzyki." Nikt nie wie, co było powodem, że narzeczeństwo to zostało zerwane.
------------------------------------------------
Z listu Mirosławy Zabiełło do autora:
"Gdy powstawały polskie szkoły, brakowało nauczycieli. Wcześniej władze carskie utrudniały naukę Polakom a szkoły polskie funkcjonowały jedynie w Warszawie i to bez praw państwowych. Natomiast w zaborze austriackim Polacy kształcili się powszechnie i chyba miał tam miejsce nadmiar magistrów i doktorów a także ludzi ze średnim, polskim wykształceniem. W każdym razie po wojnie dokonali najazdu na Wołyń i Polesie. Śmieszyły nas dziwaczne, małopolskie nazwiska naszych nauczycieli, jak: Język, Ćwięka, Tynko, Kołuz itp. Wielu z tych Małopolan to byli zacni ludzie, ale też wielu pyszniło się swoim oświeceniem, czego nasi wołyniacy nie znosili. Pewnie Twoja Mama i jej rodzina znalazła się na Wołyniu w ramach zapotrzebowania na nauczycieli."
------------------------------------------------

   W gimnazjum rowieńskim Irena uczyła w starszych klasach, do których uczęszczały dwie siostry Wacława Zabiełły - Walentyna i Stanisława. Z ich opowiadań, a także najmłodszej Mirosławy, Wacław dowiedział się wiele o nowej nauczycielce, o której uczennice wyrażały się z wielkim entuzjazmem. 
-------------------------------------------------
Z listu Mirosławy Zabiełło do autora:
"Ja miałam wtedy pewnie 12 lat i chodziłam do III klasy gimnazjum. Na słowa brata o braku żony wykrzyknęłam, że mamy nauczycielkę, polonistkę, śliczną i dobrą, pannę Irenę Ancutównę, może by ją jakoś poznał i ożenił się. Ta pani uczy w starszych klasach, mnie nie uczy, ale ja codziennie przywożę z naszego ogrodu kwiaty lub fiołki zerwane po drodze z Żytynia do szkoły. Wala i Stacha potwierdziły mój zachwyt. Za każdym razem, gdy Wacio nas odwiedzał i mówił o braku zony, ja mu swatałam pannę Ancutównę. On zaś za każdym razem mi mówił: Powiedz tej pani, że masz brata, który pragnie się z panią ożenić. Smuciłam się, bo wiedziałam, że tego uczynić nie mogę. Trwało to może miesiąc."
----------------------------------------------------
Bardzo go zaintrygowała owa panna, lecz wciąż brak było okazji, aby ją poznać. W międzyczasie, jak zawsze kochliwy, zalecał się do urzędniczki starostwa w Równem, panny Rybczyńskiej, chociaż ta nie była całkiem w jego guście. Przypadek sprawił, iż nadarzyła się wreszcie sposobność poznania Ireny. Jej siostra Maria uczyła w szkole w rejonie kostopolskim i mieszkała tam z matką. Pewnego razu Irena postanowiła je odwiedzić, więc pojechała pociągiem do Kostopola. Tam trzeba było wynająć furmankę. Okazało się, że ten środek lokomocji można otrzymać w urzędzie rejonu. Gdy Wacław ujrzał petentkę, z miejsca został nią oczarowany. Zaprosił na kolację, zaproponował nocleg, gdyż w okolicy grasowały bandy i jazda nocą była niebezpieczna. Propozycja noclegu w domu kawalera speszyła Irenę, ale nie miała wyjścia. Gospodyni Wacława w rozmowie z nią śpiewała hymny pochwalne na cześć "pana naczelnika", co w końcu zirytowało młodą nauczycielkę. Wacio tymczasem nie zdzierżył i ... jeszcze tego samego wieczoru oświadczył się gościowi. Oczywiście, dostał z miejsca kosza, lecz w zamian został zaproszony do złożenia wizyty na wsi, u Marii. Gdy wkrótce tam przybył, ponowił oświadczyny i tym razem został przyjęty (tempo iście kawaleryjskie!). Matka Ireny odniosła się do niego z całą sympatią. Niebawem, pewnej pięknej majowej niedzieli 1920 r., oboje szczęśliwi narzeczeni przyjechali do Żytynia, aby poznać rodzinę Wacława. Zaproszono dużo gości, Stasia ćwiczyła "Veni Creator" i inne pieśni a organista z Równego całą noc miał grać  do tańca na fortepianie. Jednakże na tydzień przed terminem ślubu w Równem wybuchła panika - rozeszła się wieść, że wojska polskie opuszczają miasto a w ślad za nimi nadciąga bolszewicka nawałnica. Urzędy ewakuowały się, kupcy zamykali sklepy. 
-----------------------------------------------
Z listu Mirosławy Zabiełło:
"Niebawem dał się słyszeć daleki odgłos dział. Wszystkie rodziny urzędnicze Cukrowni opuściły Żytyń wozami, krytymi budami z brezentu. Udali się na Lublin. Szpakowscy również wyjechali. Pozostała tylko nasza rodzina, Ostankowiczowie (gdyż ciotka Helena nie chodziła) i jeszcze jedna rodzina bez mężczyzny. Odprowadzaliśmy uciekinierów z płaczem. Ojciec zebrał kilku robotników i oddał im na przechowanie kasę Cukrowni.
   Armia bolszewicka wprawdzie była pełna zapału, ale żołnierze chodzili nieraz prawie bosi, obdarci, bez mundurów. Na głowy nakładali nawet damskie kapelusze. Brali co się dało. Jednego bojca widziałam w rogatywce i w hallerowskim płaszczu. Smutne to i ciężkie były czasy dla trzech rodzin, które pozostały. Po nocach przeważnie nie spaliśmy i nie rozbierali. Każdy miał przy sobie przygotowany węzełek z bielizną na wypadek, gdyby trzeba było uciekać przed bandami lub pożarem. Światła nie było. Mówiliśmy szeptem a serca nam zamierały ze strachu na każdy odgłos. Najbardziej przytłaczał brak wiadomości z frontu i o braciach. Bolszewicy zbliżali się do Warszawy a w wydawanych przez nich gazetach i ulotkach podawano nawet, iż Warszawa się poddała."
--------------------------------------------------

Irena i Wacław wraz z matką Ireny zdążyli odjechać pociągiem towarowym przez Kowel i Lublin do Warszawy. Po drodze, w Chełmie, 14 lipca wzięli ślub w tamtejszej katedrze, w wielkim pośpiechu, ponieważ pociąg mógł lada chwila odjechać. W tym czasie babka piekła w wagonie ciasto weselne, które miało stanowić ukoronowanie uczty, zastawionej na skrzyni.

 

Wacław i Irena Zabiełlowie. Zdjęcie ślubne, 1920 r.

Metryka ślubu, 14 lipca 1920 r.

   Rodzina Wacława (z wyjątkiem Lucjana, który wstąpił do Wojska Polskiego we Lwowie) pozostała w Żytyniu. Większość rodzin urzędniczych uciekła wozami do Lublina. Cukrownia stanęła, opiekę nad nią przejęli robotnicy. 3 lipca do Równego wkroczyła Armia Czerwona. Obdarci, wygłodzeni żołnierze brali w domach, co się dało. Mieszkańcy zdezorientowani i przerażeni nocami nie spali i nie rozbierali się. Przygnębiał brak wiadomości od bliskich a także prawdziwych wieści z frontu. Zabiełłowie mieli jednak dużo szczęścia; w ich domu zamieszkał jakiś oficer, młody i poważny, którego obecność chroniła przed nachodzeniem mieszkania przez żołnierzy. Była to postać dość tajemnicza - znał się na malarstwie, pomagał radą Wali, która malowała w ogrodzie swe obrazki. Podobno zażywał morfinę. Często gdzieś wyjeżdżał. Pewnego dnia ordynans osiodłał mu konia, lokator dosiadł go, wyjechał galopem i więcej nie wrócił. Po kilku dniach koledzy zaczęli go gorączkowo poszukiwać; wydawało się, że posądzają gospodarzy o spowodowanie zniknięcia. Sytuacja stawała się groźna. Na szczęście wkrótce nadszedł front. 17 września II Pułk ułanów zajął z powrotem rejon Równego.
 

2 szwadron II Pułku Ułanów Grochowieckich, Równe, wrzesień 1920 r. (http://odkrywca.pl/forum_pics/picsforum10/ii_pu__1920.jpg)

Jeńcy bolszewiccy, 1920 r. (http://odkrywca.pl/forum_pics/picsforum10/ii_pu__1920_016.jpg)

---------------------------
(*) Komentarz redaktora: już po opublikowaniu Kroniki, otrzymałem od Pani Julii Zabiello, znanej badaczki historii rodu Zabiełłów, wypis z dokumentów wojskowej służby mojego dziadka, Wacława Zabiełło. Okazało się, że zakończył służbę w 1913 r. jako chorąży rezerwy, po zdaniu stosownego egzaminu. Ciekawe, że przewodniczącym komisji egzaminacyjnej był niejaki pułkownik Potocki.
Poniżej cały wypis:

"Забелло Вацлав Викентьевич-Адамович

Данные из РГВИА - ф.400 оп.9 № 34721 л.872-873 


1911 год - Ровенского уездного повинности присутствия Волынской губернии 
Приемный формулярный список 

Вацлава Викентiева-Адамова Забелло 
№ приемной росписи 322, 1-го призывного участка - дворянин 

время приема на службу 15.11.1911 года 
начало службы с 1.01.1912 года 

родился 20 февраля 1890 года 
рост 2 аршина 10 вершков 
объем груди 21,7 вершков 
Способен к строевой службе 
Вероисповедание - римско-католическое 
на 1911 год - холост 

Грамотен - свидетельство об окончании Кременецкого 7-ми классного коммерческого училища от 11-го июня 1910 года за № 16 
помощник бухгалтера 
назначен в 125-й пехотный Курский полк 
подписал: полковой адьютант 125-го пехотного Курского полка, штабс-капитан Ершов 

Штамп: 

Командир 125-го пехотного 
Курского полка 
по строевой части 
13.09.1913 г. № 5885 
г.Ровно Волынской губ. 
начальнику 32-й пехотной дивизии

 
РАПОРТ
Прошу ходатайства о производстве младшего унтер-офицера вверенного мне полка Вацлава Забелло в прапорщики запаса армейской пехоты по Ровенскому уезду. 
Национальность означенного нижнего чина - поляк.
Закон: ст.210 кн.VII С.В.П. 1869 года изд.2-е 
Справка: Циркуляр Штаба Кiевского военного округа 1912 года № 73 
Приложение: о выдержании экзамена на чин прапорщика запаса и подписка о непринадлежности к тайным обществам 

ПОСЛУЖНОЙ СПИСОК

Прибыл и зачислен в списки полка и 1-ой роты молодым солдатом..........30.11.1911
Зачислен в учебную команду для прохождения курса.......................28.02.1912
Рядовым..................................................................29.03.1912
Награжден светло-бронзовой медалью для ношения на груди
на Владимирской ленте в память Отечественной войны..................................26.08.1912
Успешно окончил кур учебной команды................................14.11.1912
Награжден светло-бронзовой медалью для ношения на груди в память
300-летия Царствования Дома Романовых на ленте белого желтого
и черного цветов..................................................................................21.02.1913
Ефрейтором.........................................................22.03.1913
Младшим унтер-офицером.................................................22.05.1913
В комиссии при штабе 32-й пехотной дивизии выдержал экзамен на чин
прапорщика запаса армейской пехоты.................................20.07.1913
Уволен в запас армии в Ровенский уезд Волынской губернии .............. 1.09.1913
Исключен из списков полка.................................. 3.09.1913
приказ по полку № 264
в походах против неприятеля - не был
подвергался ли наказаниям и взысканиям - не подвергался
перемен за время службы в семейном и сословном положении - не было 

АТТЕСТАТ

Унтер-офицер 125-го пехотного Курского полка, Вацлав Забелло, родившийся 1890 года февраля 20 дня,поступивший на службу по жребию 1911 года ноября 30 дня, получивший образование в Кременецком 7-ми классном коммерческом училище, где и окончил курс 7-ми классов, в 1913 году допущен к экзамену на чин прапорщика запаса в экзаменационной комиссии при штабе 32-пехотной дивизии и получил следующие баллы:
из отдела по строевому образованию..................9
из отдела уставов и законоположений................10
из отдела полевой службы...........................10
из отдела сведений об огнестрельном оружии.........10
из отдела сведений по укреплению местности..........9
_____________________________________________________
сумма баллов.....48
средний балл.....9,6 (!!! - red.)
Согласно статьи 207 книги VII (изд.2) Свода Военных Постановлений 1869 года, унтер-офицер ЗАБЕЛЛО признается достойным производства в прапорщики запаса армейской пехоты в удостоверение чего и дан сей аттестат за надлежащими подписями с приложением казенной печати.
Лагерь при с.Шубково 25 июля 1913 года
Председатель комиссии: командир 128 пех.Старооскольского полка полковник Товянский?
128-го пехотного полка полковник Лысаковский ?
Ген.штаба полковник Потоцкий "